Choroby i ochrona fungicydowa upraw słonecznika
Magda Klimas
Od paru lat słonecznik cieszy się coraz większym zainteresowaniem ze strony rolników. Niestety, uprawy słonecznika atakuje wiele chorób, co obrazuje tabela 1.
Tabela 1. Najważniejsze choroby słonecznika – wpływ
| Choroba | Znaczenie | Warunki do rozwoju | |
| Temperatura (OC) | Wilgotność | ||
| Alternarioza | + | 25-28 | Wysoka |
| Czarna plamistość łodyg | + | – | Wysoka |
| Czarny uwiąd | + | 30 | Niska |
| Mączniak prawdziwy | + | 17-25 | Niska |
| Mączniak rzekomy | ++ | 10-20 | Wysoka szczególnie w okresie kiełkowania |
| Plamistość łodyg | ++ | 5-30, optymalnie 20-25 | Wysoka |
| Rdza | + | 25-30 | 86-92% |
| Septorioza | + | – | Wysoka |
| Szara pleśń | +++ | 10-18 | Wysoka |
| Zgnilizna twardzikowa | +++ | 15-25 | Wysoka |
Zgnilizna twardzikowa
Zgnilizna twardzikowa (Sclerotinia) to najważniejsza choroba upraw słonecznika. Powoduje znaczące szkody. Może występować już od początku pąkowania, objawiając się brązowymi przebarwieniami, które występują najczęściej w dolnej części łodygi. W zainfekowanym miejscu uszkadzane są wiązki przewodzące. Transport składników pokarmowych z korzenia do koszyczka ustaje, a roślina więdnie. Na końcowym etapie rozwoju choroby wewnątrz łodygi daje się zauważyć sklerocja, zaś łodyga ma charakterystyczne białe przebarwienia. Drugą z możliwych form ataku zgnilizny twardzikowej jest infekcja koszyczków. Na zewnątrz koszyczka pojawiają się brązowe i miękkie plamy, a z czasem biała grzybnia. Natomiast od wewnątrz widoczne są charakterystyczne dla tej choroby sklerocja. Straty plonu mogą być jeszcze większe, jeśli w płodozmianie planujemy uprawy rzepaku czy soi, które zgnilizna twardzikowa również dotyka.
Czarna plamistość łodyg
Powszechną chorobą plantacji słonecznika jest czarna plamistość łodyg (Phoma). Z początku objawia się ona czarną plamą przy liściu, ale postępujący rozwój choroby powoduje rozlanie się tej plamy, która w końcu otacza całą łodygę. Roślina więdnie, a zainfekowane miejsce tamuje przepływ składników pokarmowych. W efekcie koszyczki nie wykształcają się poprawnie, zawierając bardzo małą ilość nasion. Czarną plamistość łodyg łatwo rozpoznać, ponieważ roślina przybiera czarną barwę, a łodyga staje się bardzo twarda. Na powierzchni pola łatwo wtedy wychwycić czarne strefy roślin zaatakowanych chorobą. Warunki szczególnie korzystne do rozwoju patogenu to zbyt zasobne nawożenie azotowe.
Rak łodyg
Rak łodyg (Phomopsis) zamyka zbiór najbardziej szkodliwych chorób słonecznika. Można go rozpoznać, obserwując trójkątne brązowe plamy na liściach w czasie kwitnienia rośliny. W późniejszej fazie rozwoju pojawia się najczęściej czerwonobrązowa miękka plamka, która otacza podstawę ogonka liściowego. Z czasem infekcja otacza łodygę, czym odcina korzeń od koszyczka, blokując przepływ soków. Te objawy łatwo pomylić z opisanymi wcześniej objawami czarnej plamistości łodyg. W przebiegu raka łodyg można jednak zauważyć dodatkowo brązowe plamy na koszyczkach po okresie kwitnienia. Wysokie temperatury (25-27°C) połączone
z wysoką wilgotnością w czerwcu i lipcu sprzyjają rozwojowi patogenu.
Szara pleśń
Gorący i wilgotny rok wpłynął także na rozwój szarej pleśni (Botrytis). Choć choroba może wystąpić w fazie pąkowania, są to sporadyczne przypadki. Szara pleśń stanowi daleko większe zagrożenie w okresie dojrzewania, w szczególności gdy zbiory słonecznika opóźniają się albo gdy odmiany zostały niewłaściwie dobrane do rejonu. Szara pleśń objawia się wtedy mokrymi, szaro-brązowymi plamami. Wszystkie tkanki roślinne koszyczka są zgniłe i kruszą się w ręku. W przypadku nasilonej presji nie ma co czekać ze zbiorem i liczyć na niższą wilgotność.
Ochrona fungicydowa
Plantacje słonecznika warto chronić przed opisanymi chorobami. Na polskim rynku dostępne są fungicydy, które przedstawia poniższa tabela.
| Środek | Substancja czynna | Maksymalna dawka | Alternarioza | Czarna plamistość | Mączniak prawdziwy | Rdza słonecznika | Szara pleśń | Zgnilizna twardzikowa | Faza słonecznika |
| Amistar Gold Max | azoksystrobina 125g difenokonazol 125g | 1,0 l/ha | + | + | + | + | – | + | BBCH 31-69 |
| Angle | 1,0 l/ha | + | + | + | + | – | + | BBCH 31-69 | |
| Bicanta | 1,0 l/ha | + | + | + | + | – | + | BBCH 31-69 | |
| Quadris Gold | 1,0 l/ha | + | + | + | + | – | + | BBCH 31-69 | |
| Architect | piraklostrobina 100 g chlorek mepikwatu 150 g proheksadion wapnia 25 g | 2,0 l/ha | + | + | – | + | – | + | BBCH 31-59 |
| Brelyco | boskalid 200 g mefentriflukonazol 100 g | 1,0 l/ha | + | + | – | – | – | + | BBCH 31-69 |
| Pictor Revy | 1,0 l/ha | + | + | – | – | – | + | BBCH 31-69 | |
| Revydas | 1,0 l/ha | + | + | – | – | – | + | BBCH 31-69 | |
| Claro 375 SC | azoksystrobina 200 g protiokonazol 175 g | 1,0 l/ha | + | + | + | – | + | + | BBCH 18-69 |
| Gavial 375 SC | 1,0 l/ha | + | + | + | – | + | + | BBCH 18-69 | |
| Kier Pro 375 SC | 1,0 l/ha | + | + | + | – | + | + | BBCH 18-69 | |
| Propulse 250 SE | fluopyram 125g protiokonazol 125g | 1,0 l/ha | – | – | – | – | + | + | BBCH 16-69 |
| Tavares 250 SE | 1,0 l/ha | – | – | – | – | + | + | BBCH 16-69 | |
| Protikon 250 EC | protiokonazol 250g | 0,8 l/ha | + | + | + | – | + | + | BBCH 53-65 |
| Virid 250 EC | 0,8 l/ha | + | + | + | – | + | + | BBCH 53-65 | |
| Revyvit | mefentriflukonazol 75g | 1,5 l/ha | + | + | – | – | – | + | BBCH 31-69 |
| Treso | fludioksonil 500 g | 0,75 kg | + | – | – | + | + | + | BBCH 61-65 |
| Xilon | Trichoderma asperellum szczep T34 – 10g | 10,0 kg/ha | – | – | – | – | – | + | BBCH 00 |
Moment zastosowania zabiegu ochrony uzależniony jest od możliwości technicznych w danym gospodarstwie. Zdecydowanie warto taki zabieg w agrotechnice słonecznika zaplanować. Znacznie ograniczy to straty plonu spowodowane wymienionymi chorobami, które w tym roku były znaczne.
Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone na etykiecie i informacje dotyczące produktu.
Zwróć uwagę na zwroty wskazujące na rodzaj zagrożenia oraz przestrzegaj zasad bezpiecznego stosowania produktu wskazanych na etykiecie.
