Rozwój patogenów pochodzenia grzybowego jesienią w zbożach pod pełną kontrolą
dr Andrzej Brachaczek, Dyrektor ds. Badań i Rozwoju, Innvigo
Choroby zbóż rozwijające się na zbożach jesienią przyczyniają się do istotnych zmian i strat w plonie będących pochodną redukcji obsady roślin na metrze kwadratowym, redukcji i osłabienia najsłabszych rozkrzewień, utratą powierzchni fotosyntetycznej najstarszych liści, ograniczeniem rozwoju systemu korzeniowego, blokowaniem przepływu wody i soli mineralnych w wiązkach przewodzących na skutek rozwoju tzw. vascular diseases. Analizując przyczyny rozwoju chorób w okresie jesiennym, należy rozpatrywać je jako wypadkowa wielu czynników takich jak: mikrobiom glebowy, jakość surowca do produkcji materiału siewnego, jakość zaprawiania, infekcje nalistne, odmiana.
Mikrobiom glebowy a choroby grzybowe zbóż
Mikrobiom glebowy to spektrum mikroorganizmów żyjących w glebie. Część z nich ma niekorzystny wpływ na uprawiane zboża, prowadząc do tzw. chorób odglebowych. Glebę należy utrzymywać w takiej kondycji, aby utrzymywać wysoki potencjał supresyjny wobec patogenów, czyli taki w którym niekorzystna aktywność patogenów jest „wygaszana” przez inne pożyteczne mikroorganizmy. Aby poznać dokładnie mikrobiom glebowy, przeprowadza się całą analizę jej metagenomu. Poprawę jakości mikrobiomu glebowego uzyskujemy między innymi poprzez aplikację środków biologicznych opartych na określonych gatunkach bakterii rodzaju Bacillus przedsiewnie. Jest to tzw. szczepienie gleby. Praktykę tą stosujemy od kilku lat nie tylko pod zboża, ale także rzepak, buraki cukrowe, kukurydzę i warzywa.
Jakość materiału siewnego i ryzyko chorób zbóż
Nasiona przeznaczone na materiał siewny mogą być pierwotnie skażone w trakcie wegetacji roślin, ale również podczas magazynowania, obrotu i przetwarzania. Badanie podstawowych parametrów skupowych, w tym ocena wizualna udziału nasion niezdrowych nie wystarcza. Dopiero wyłożenie nasion na pożywki znajdujące się na szalkach Petriego pokazuje obraz skażenia mikrobiologicznego. Nasiona wcześniej są poddawane zabiegom powierzchniowej dezynfekcji. Grzybnia, która pojawia się wokół nasion w ciągu kilku dni, wyrasta z bruzd nasiennych, zarodków lub spod okryw owocowo-nasiennych. Identyfikacja patogenów w taki sposób pozwala dobrać odpowiedni rodzaj i skład zaprawy nasiennej. W tym przypadku ważne jest użycie w niej komponentu systemicznego jako dodatku.
Jakość zaprawiania a ochrona przed chorobami grzybowymi zbóż
Zaprawiony materiał siewny poddaje się ocenie mikroskopowej i mikrobiologicznej. Na etapie ocen mikroskopowych wykrywa się najczęściej słabości pokrycia cieczą roboczą zaprawy i wady ukryte materiału siewnego. Najczęściej są to symptomy porażenia bruzd nasiennych, zarodków zamaskowane barwnikiem zaprawy. Na etapie badania mikrobiologicznego ocenie poddawane jest „efekt halo”, jaki zaprawa ma wytworzyć w obecności patogenu zewnętrznego i trwałość tego efektu. Trwałość efektu „halo” konieczna jest do oceny czasu ochrony ziarniaków przez zaprawę. Inaczej, w ten sposób ocenia się ryzyko infekcji po okresie ochrony zaprawy i konieczność wykonania zabiegu korygującego w formie nalistnej. Bardzo częstą praktyką jest już łączenie zapraw chemicznych i zapraw biologicznych. W tym jednak przypadku koniecznym jest przeprowadzenie badania na kompatybilność biologiczną poszczególnych rozwiązań. Zdarza się tak, że komponent biologiczny ginie w środowisku zaprawy. Trzeba wiedzieć, co z czym można mieszać bez takiego ryzyka. Madron 50 FS, Triter 050 FS, Flutrix 050 FS, można mieszać z Bakto G-Stop. Bardzo częstym przypadkiem jest zaparzenie oryginalnego lub własnego materiału siewnego poprzez niewłaściwie postępowanie z nim zaraz po procesie zaprawiania jeszcze w magazynie z big-bagami.
Infekcje nalistne – zagrożenie dla zbóż ozimych jesienią
Jeśli w środowisku jest źródło uwalniania zarodników np. pozostałości słomy na powierzchni gleby z poprzedniego sezonu w okolicy, owocniki uzyskają swoją dojrzałość w związku ze sprzyjającymi warunkami atmosferycznymi i długim sezonem jesiennym. Jeśli znajdzie się nowy podatny gospodarz, czyli nowe zasiewy, wtedy dochodzi do infekcji pochodzenia aerobiologicznego. Objawy chorób rozwijających się na roślinach łatwo rozpoznać „uzbrojonym okiem”. Do identyfikacji zarodników patogenów zawieszonych w powietrzu wykorzystujemy małe urządzenie typu MicroBio. To mała, precyzyjna pompa vacum, która zasysa powietrze otaczające rośliny i osadza zawieszony aerozol zarodników na powierzchni szalki. Badanie trwa ok. 3 minut, wynik otrzymujemy po kilku dniach, zanim dojdzie do infekcji liści.
Kontrola chorób grzybowych zbóż jesienią i środki ochrony roślin na zboża ozime
Kontrola patogenów rozwoju jesiennego zbóż jest z roku na rok bardziej potrzebna i może być skuteczna. Duże straty w plonie może wywołać niekontrolowany rozwój zwykłego mączniaka prawdziwego jesienią. Bardzo niebezpiecznym jest rozwój grzybów rodzaju Fusarium, które mogą rozwijać się systemicznie, ale również skażać kolejne organy i sąsiednie rośliny. Niekontrolowany rozwój jednego patogenu pociąga za sobą inne te, które powodują infekcje wtórne w tym grzybów saprofitycznych, także bakterii odpowiadających za rozwój bakterioz. Do dyspozycji mamy szereg środków ochrony roślin na zboża ozime, które możemy wykorzystać jak środki biologiczne, środki biotechniczne (siarka elementarna, tlenochlorek miedzi, miedź systemiczna) oraz syntetyczne zarejestrowane fungicydy. Utrzymanie roślin w dobrej kondycji jesienią czyni je bardziej odporne zimą, kiedy nie zakończył się okres wegetacji oraz wczesną wiosną, kiedy jest zimno, aby wjechać z zabiegiem ochronnym.
Ze środków ochrony roślin na zboża należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone na etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zwróć uwagę na zwroty wskazujące na rodzaj zagrożenia oraz przestrzegaj zasad bezpiecznego stosowania produktu wskazanych na etykiecie.
